d'n Hadeejer november 2004

Zusters van JMJ in historisch perspectief In deze derde aflevering van de 'Zusters van JMJ' een korte geschiedenis van het lager onderwijs, het voortgezet lager onderwijs (v.g.l.o.) en de l.h.n.o. (lager huishoud- en nijverheidsonderwijs). In 1906 begonnen de zusters van JMJ met het lager onderwijs. Veel Heeswijkse meisjes hadden jaren daarvoor al de lagere school in Dinther bezocht omdat de zich in 1867 gevestigde zusters franciscanessen zich hier al met dit onderwijs bezighielden. Over de beginjaren van het lager onderwijs in Heeswijk is weinig bekend. Wel blijkt uit een in 1929 gericht verzoek aan de gemeente om leermiddelen en meubelen dat het leerlingenaantal toenam ten gevolge van de uitbreiding van de leerplicht tot zeven jaar. Ongetwijfeld zullen er in die tijd grote klas– sen zijn geweest en was er sprake van veel 'opdreunwerk'. In het vakkenpakket nam de godsdienst, en met name de katechis– mus, de belangrijkste plaats in, want in het onderwijs moesten .. . de beginselen van de godsdienst doorstralen opdat de kinderen in de school steeds eene godsdienstige lucht zouden inademen ... De zusters mochten alleen aan me1s1es vanaf de lagere school les geven omdat gemengd onderwijs door de kerk resoluut werd afgewezen. Meisjes zouden door de omgang met jongens hun bescheiden– heid en ingetogenheid kunnen verliezen. Bovendien leerden jongens op een andere manier omdat zij later de kost moesten verdienen. Meisjes werden anders geïn– strueerd omdat hun toekomstperspectief veelal gericht was op een taak 'achter het aanrecht'. In de beginjaren werd lesgegeven in school– lokalen binnen het klooster. In 1953 kreeg de lagere school onder de naam 'Cune– raschool' een eigen nieuw gebouw. Uit het archief van de school en ook uit tele– fonische informatie komen talrijke namen van zusters naar voren die les hebben gegeven. In de jaren vijftig was zr. Caspara het hoofd, zr. Rosa beheerde de eerste klas en zr. Bianca was handwerkzuster. In later jaren was er zr. Marie die zo mooi kon voorlezen. En de zus– ters Marcellini en Fermina zullen altijd verbonden blijven met het handwerken en het breien. Schoolreisjes Naast het dagelijks stramien van school– gaan was het jaar– lijkse schoolreisje een feest om naar uit te zien. In 1962 werd er voor de hoogste klassen een tocht onder-nomen naar Schiphol en twee jaar later bezochten In 1962 maakten de hoogste klassen een uitstapje naar Schiphol de eerste drie klassen het Openlucht– museum in Arnhem en de militaire begraaf– plaats op de Grebbeberg. Ook religieuze aspecten als de commu– nie, het vormsel, het feest van het Heilig Hart met zelfs een processie door de door de zusters versierde tuin en het Cunera– patronaatsfeest kregen jaarlijks de nodige aandacht, net als de Wereldkindheidsdag. De laatste zuster die lesgaf aan de Cune– raschool was zr. Francesco, en zr. Canisius was het laatste religieuze hoofd. Na haar overlijden in 1972 kwam er een leken– directeur in de persoon van Cor de Visser die echter na één jaar zijn scepter over– droeg aan de nog steeds in functie zijnde directeur, Cor Verberl<. Inmiddels is de Cuneraschool gefuseerd met de jongensschool St. Nor– bertus en deze beheren onder– tussen gezamenlijk een geheel nieuw en eigentijds gebouw onder de naam 'Het Mozaïek'. Als vervolg op de lagere school was er de v.g.1.o. waar zr. Leonine jarenlang als hoofd aan verbon– den was. De meisjes werden hier onder– wezen in praktische en theoretische vakken. Aanvankelijk vond dit onderwijs ook plaats in schoollokalen van het klooster. Mevrouw Helma van Roessel-van Lith was een van de leraressen die zelfs 38 jaren aan dit onder– wijs verbonden is geweest. In 1954 werd toestemming gegeven voor de bouw van de v.g.l.o.-school. Het type v.g.l.o. werd in de jaren vijftig vervangen door l.a.v.o. (lager vormend onderwijs) wat bij het slagen ervan het 'bloesemdiploma' op– leverde. In haar tijd werkte Helma met zr. Leonine, zr. Antonetti en zr. Theodulia. Aan hen, de leerlingen en de school denkt ze met veel waardering terug. In 1968 werd met de komst van de Mammoetwet de l.a.v.o. vervangen door de l.h.n.o. waar tenslotte ook jongens een plek vonden. Zr. Leonine werd opgevolgd door zr. Dominica en haar plaats werd tenslotte ingevuld door een eerste mannelijke direc– teur. Veel vrouwen-van-nu zullen ongetwij– feld de nodige herinneringen bewaren aan het onderwijs door de zusters. De zusters die net als lekenleerkrachten met veel inzet en toewijding een rol hebben gespeeld in hun opvoeding. In de volgende affevering van de zusters van JMJ wordt de verpleging onder de loep genomen. RM 23