praten over de Oude en de Nieuwe Aa. Dat dit werk grondig gebeurde blijkt uit het nagenoeg totaal verdwijnen van de opvallende steilranden tussen de Aa en het landbouwgebied in het dal tussen Veghel en Erp. De kanalisatie was verschrikkelijk zwaar werk. Met de schop moesten de mannen de nieuwe stukken uitgraven. Dan ging het met de kruiwagen tegen de wallenkanten omhoog, waar het zand in kipkarren over een spoor in de te dempen gedeelten werd gestort. Om verdroging door de versnelde waterafvoer te voorkomen en om het waterpeil te kunnen beheersen, werden later op diverse plaatsen stuwen in de Aa aangelegd. Bewoning Romeinse vondsten wijzen erop dat de hogere gronden langs de Aa al lange tijd bewoond werden. De meeste nederzettingen vinden we op de oostelijke oever van de Aa. Daar bevindt zich een reeks nederzettingen op de hoge zandrug van Berlicum over Heeswijk-Dinther en Veghel naar Erp. Veel van deze nederzettingen, die later uitgroeiden tot dorpen, liggen aan het Aadal op de hogere gronden. In eerste instantie was het beekdal te nat en te drassig en ongeschikt voor bewoning. Later werd het ontgonnen tot weide- en beemdgrond. Uit de verschillende kasteeltjes en landhuizen in het Aadal, zoals Kasteel Heeswijk en Huis Avestein in Dinther, het slot Frisselstein in Veghel of het kasteel Seldensate te Middelrode blijkt dat het Aa-dal zich ook goed leende om een verdedigbaar huis te bouwen. Waterkwaliteit Vanaf de jaren ‘50 van de vorige eeuw vervuilt het water van de gekanaliseerde Aa steeds meer. De vervuiling wordt veroorzaakt door het lozen van ongezuiverd rioolwater, de landbouw en door industriële lozingen o.a. in Helmond en Veghel. In de jaren zestig bereikte de vervuiling een hoogtepunt. De Aa was toen feitelijk een open riool, waarin nauwelijks nog plantengroei voorkwam en waarin vrijwel geen vissen konden leven. Eind jaren ‘70 verbeterde men de waterkwaliteit, onder andere door het plaatsen van afvalwaterzuiveringsinstallaties. Nu is de waterkwaliteit van de gekanaliseerde Aa weer redelijk. Natuurvriendelijk Sinds 2004 maakt het stroomgebied van de Aa deel uit van het Waterschap Aa en Maas. Onder invloed van nieuwe inzichten over natuur en landschap wordt tegenwoordig gepoogd iets van de schade aan het oorspronkelijke landschap te herstellen. De afgesneden meanders die bewaard zijn gebleven, zoals die bij Kasteel Heeswijk en in Middelrode en Berlicum, worden zorgvuldig gehandhaafd. Het waterschap legt natuurvriendelijke oevers aan (die er overigens nooit geweest zijn: ze zijn een uitvinding van deze tijd) en op enkele plaatsen krijgt de beek haar meanderende vorm weer terug. Nabij Helmond bijvoorbeeld meandert de Aa er weer lustig op los. Daar waar mogelijk worden de afgesneden meanders weer aangesloten. De oude meanders kunnen niet in alle gevallen worden hersteld, terwijl anderzijds rechte stukken die al eeuwen niet meer meanderen of dat zelfs nooit gedaan hebben bochten krijgen. In die zin hebben de gemeenten langs de Aa er dan ook meer voor gekozen om de Aa als genormaliseerde beek een nieuwe natuurlijke en recreatieve functie te geven. Er zijn enkele grote projecten opgezet om het Aa-dal opnieuw in te richten of aan te passen. Het project Dynamisch Beekdal heeft als doel om het water in het Aa-dal tussen HeeswijkDinther en ‘s-Hertogenbosch meer ruimte te geven. Hierdoor ontstaat een natuurlijke dynamiek van de Aa en worden overstromingsproblemen stroomafwaarts richting ’s-Hertogenbosch voorkomen. Voor onze dorpen is de Aa tussen Veghel en Berlicum van belang, te beginnen bij Huize Zwanenburg en eindigend na het kasteel Heeswijk. Het kaartje is beschikbaar gesteld door waterschap Aa en Maas. 29 | oktober 2010
RkJQdWJsaXNoZXIy MjU2Mzc=