d'n HaDeejer augustus 2014

in huis levensgevaarlijk. De meeste inwoners verblijven in deze periode dan ook in schuilkelders, thuis of in grote gebouwen, zoals het Theresiaklooster, de zuivelfabriek of de abdij, maar veelal ook in zelfgemaakte ondergrondse schuilplekken in de tuin. En zelfs die zijn niet veilig. Op 28 september bijvoorbeeld, valt er een granaat op de schuil- kelder waarin Jaan Dortmans met haar kinderen zit. Het kost haar leven en dat van drie van haar kinderen. Het gevaar van de Duitse beschietingen is pas voorbij, als op 22 oktober het front weer in beweging komt bij de aanval op ’s-Hertogenbosch. Eindelijk kan het leven in Heeswijk en Dinther langzaam aan weer zijn gewone gang krijgen, alhoewel dat wel gebeurt met talloze gas- ten. Omdat eind november het front opnieuw tot stilstand komt, verblijven daarna wekenlang Schotse, Canadese en ook Franse soldaten in Heeswijk en Dinther. In open- bare gebouwen, maar ook ingekwartierd bij particulieren. Samen met hen beleven de inwoners van beide gemeen- ten de laatste, maar wel zenuwslopende, stuiptrekking van het Duitse regime: de V1. Vanaf begin december 1944 komen deze onbemande vliegtuigjes over. Ze heb- ben een zware explosieve lading en worden gelanceerd in Overijssel. Ze zijn zo afgesteld, dat ze in Antwerpen moeten neerkomen en zo de geallieerden het gebruik van de haven moeilijk maken. Maar soms gebeurt dat niet en vallen ze plotseling uit de lucht. Er komen er 5 neer in onze omgeving, met één dodelijk slachtoffer tot gevolg. Ik proat bekant aaltèd dijalect. Mar ès ik tillefoon krèèg, en ik un keurige abn stem heur, dan prebeer ik ok íníns ‘netjes’ te proate. En dè valt nie aalt mee. Ik kan muneige dan nog wel is verproate, mar gelukkig dú ùn aander dè ôk wel ins. Ik ha nameluk un néj metras gekocht, én ze zón wel belle vúrda ze ’t ding kwaame brenge. ’n Pôr mônd’ lôtter kréég ik tillefoon. Een keurige abn stem vertelde mén dè ze m’n bed (eindeluk) kwaame brenge. “Komende vrijdag mijnheer” zin de nette mevrouw, “dan komen onze bezorgers bij u langs”. Ik antwoorde mi “dat is goed mevrouw. Maar kunt u mij misschien vertellen waarom ik zo lang heb moeten wachten op mijn matras”? “Nee, sorry mijn- heer”, klonk ’t beschaafd, “daar heb ik hier geen zicht op. Wij zijn slechts van de telefooncentrale. Maar indien u klachten heeft, kunt u zich schriftelijk wen- den tot onze klantenservice bla, bla”, zo klonk ’t uiterst correcte antwoord. Mar op t eind van ’t gesprek moes ik effe laache umdè ’t vrouwke zondererg overschakelde int plat Rotterdams, en ze zin: “We gévuh alleen un belletje van jôh, we kômme…” Zo verspraak ik muneige lest ôk is òn d’n tillefoon. Lest kreeg ik un keurige mannenstem ón de lijn. Al heb ik mi munne gsm nie íns un lijn, margoewt ’t ging van “goedenmiddag mijheer”. “Ik bel om te laten weten dat u bij onze maatschap- pij veel geld kunt besparen op uw energierekening”. Ik ben nie vúr dá sórt til- lefoontjes dus ik zin nétjes: “Mijnheer, ik heb al groene stroom en sta al in het rood”, en ik mènde meteen d’n hóre derop te gojje. Al gi dá ôk nie mí un mebieltje. Mar hij proatte mar dur, en hoe netjes dettie ôk proatte, ik begon ‘r meer en meer unnen hikkel on te krège. Ik onderbraak ‘m en ik zin netjes: “Sorry mijnheer, maar ik moet ophangen want ik heb mijn eten opstaan en mijn houwkes branden aan”. “Wat zegt u?” zittie, “wat brandt er aan?” Ik prebeerde ’t nóg netjeser te zegge, en ik zin: “M’n eeuh…m’n houtjes….” En ik denk: Verrek, hoe leg ik da nou út? Ja, houwkes zen toch gewoon houwkes, nie meer en nie minder. En umdá m’n elper ôk al flink begonne te stome, hing ik mar gauw op. “Energie bespôre”, mompelde ik, “hoe moet ik in himmelsnaam energie bespôre ès m’n ete sto te smeuke op grote gaspitte, en zonne fiep men ón de proat houd? TK Houwkes column Toon d’n HaDeejer | 13 Echt vrij Pas eind maart 1945 is de V1 dreiging voorbij en kunnen de inwoners van Heeswijk en Dinther eindelijk echt zeggen: “We zijn vrij”. Toen op 17 september 1944 de hemel boven Kasteel Heeswijk kleurde met talloze parachutes, had niemand kunnen vermoeden, dat het bevrijdingsgevoel van die dag pas een half jaar later echt werkelijkheid zou worden. Ten koste van het leven van 23 inwoners en tientallen geallieerde en Duitse soldaten.