d'n HaDeejer september 2021

d’n HaDeejer - 25 Uiterlijk van de poffer “Men droeg allereerst een zwart ondermutsje met klep en daaroverheen kwam een gazen muts,” vertelt Mar- lies. “Feestmutsen hadden een ronde bol met kant en een rand met kant onderaan, die de graad van welstand aangaf. Daarover kwam de poffer. Eind 19e eeuw was die nog vrij klein. Toen de laitondraad uitgevonden was – een ijzerdraad omwikkeld met katoen – kon hij breder wor- den. De haren droeg men daarbij aan de voorkant vrij lang, achter veel korter. De versiering werd steeds uit- bundiger: bloemetjes, veertjes, kraaltjes, goed afgedekt om ze te beschermen. Daar kwamen linten aan. De pof- fer werd zo groot en zwaar, dat je hoofd bewegen soms zelfs moeilijk werd. Wat was ze ‘gruts’ op haar poffer.” Wanneer gedragen? “De poffer werd steeds groter en kreeg rond 1920 zijn latere vorm. Hij werd tot in de jaren vijftig gedragen. De vrouwen droegen hem alleen op zon- en feestdagen. Ze werden op- geborgen in pofferdozen. Als de mutsen vies waren, gingen ze naar een speciale mutsenwasser. Dat was duur, want de muts moest helemaal uit elkaar. Dat gebeurde dus maar een paar keer in het leven. Poffers werden niet gewassen. Meisjes droegen zwarte mutsjes. Rond de twaalf jaar kre- gen ze ‘de regels’ en mochten ze op zon- en feestdagen de zwarte meidenpoffer op. Deze was prachtig versierd en heeft ook linten. Tot ze gingen trouwen: tijd voor de grote witte poffer! In tijden van rouw droeg men een rouwpoffer met rouw- muts eronder, een gazen bol met omgeslagen onderrand. De versiering was alleen met gaas, geen frivole dingen, en ook de linten zonder franje. Hij werd zes weken gedragen; daarna halve rouw met wel al een versierde kanten bol, maar nog met omgeslagen gazen rand.” Poffen met een poffer De poffer was een echt statussymbool. “Rijke vrouwen hadden soms meer poffers. De naam zegt het al: ’t poft eruit! Hij werd alleen gedragen in de Meierij van Den Bosch. Aan de opmaak was te zien waar iemand vandaan kwam. Hier was het een gebruik tot eind jaren vijftig. Toen ging men meer fietsen en dat was lastig met een poffer. Er kwam wel een inruilactie voor mooie hoedjes. Er is ook een speciaal dameskorsetje. Korsetten werden- gedragen tot begin jaren ’70. Het hier getoonde korsetje is er een voor na de bevalling. Daar zit een bolletje in dat je strak kunt aantrekken en zo de baarmoeder op zijn plaats duwt.” De tentoonstelling op de zolder is twee jaar lang te zien. Dus je hebt alle kans. ‘De poffer staat voor luxe en grutsigheid’